مبادی ورودی قم از دیدگاه کارشناسان معماری، نازیبا و نابسامان است که ساماندهی آن باید در اولویت دستگاه های متولی استانی قرار گیرد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فوری در گذشته‌های نه‌چندان دور فضای ورودی شهر به مثابه اولین فضای شهری، نخستین تصویری از شهر بود که در ذهن مسافران شکل می‌گرفت. لذا این فضاها نه‌تنها از کیفیات فضایی بالایی برخوردار بودند بلکه جزء ویژگی‌های شاخص شهرها بودند.
در گذشته، محدوده شهرها توسط برج و بارو و فضای ورودی شهر نیز توسط دروازه مشخص می‌شد و ورودی شهر، نقش متقابلی با ساختار کلی شهر داشت. اما با ورود مدرنیسم و تخریب حصار و دروازه‌ها، و گسترش محدوده شهر، ورودی شهرهای امروزی تبدیل به بخشی از مسیر خودرو شده و فعالیت‌های سنگین و ناسازگار شهر در مجاورت آن (در محدوده‌هایی که در گذشته نه‌چندان دور، خارج از محدوده شهر محسوب می‌شدند و در اثر گسترش شهر در محدوده آن قرار گرفته‌اند) شکل گرفتند و بدین ترتیب فضای ورودی بسیاری از شهرهای کشورمان ازجمله شهر قم با افت شدید کیفی ازجمله کیفیات ادراکی - بصری مواجه است.
کارشناسان معماری و برنامه‌ریزی‌های شهری نیز معتقدند ورودی هر شهر اولین مواجهه افراد با آن شهر محسوب می‌شود و سیر تحول ورودی شهرها، در ابعاد مختلف و ازجمله منظر آن، منتج از تغییرات شرایط زیست انسان، تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فناوری است و مبادی ورودی شهر، به سبب نقش بسزا در تصورات مخاطبان از شهر در نگاه نخست و در ابتدای ورود به آن، از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در ادراک فرد از شهر محسوب می‌شود.
استان قم نیز در این میان با گسترش خودبه‌خود و توسعه بی‌رویه و بدون برنامه و توجه نکردن به الگوهای بومی و به‌ویژه هویت مذهبی شهر با توسعه فضایی نامناسب باعث ضعف در شکل و محتوای فضاهای هفت ورودی شهر شده‌است.
باید توجه داشت که ورودی شهر اولین فضایی است که به چشم هر مسافر و زائری می‌رسد و نخستین تصاویر ذهنی و پیش داوری‌ها را به وجود می‌آورد اما امروز در ورودی‌های قم سنگ‌بری‌ها، دامداری‌ها، کوره‌های آجرپزی، مکانیکی و خدمات اتومبیل دیده می‌شود که با ویژگی‌های شهر قم به‌عنوان یک شهر علمی و فرهنگی کمتر سنخیت دارد.
این ورودی‌ها به‌اندازه‌ای نازیبا و نامتعارف است که برخی کارشناسان معتقدند، قم اصلاً ورودی ندارد و ممانعت از گسترش این نابسامانی مستلزم اتخاذ تدابیر ویژه است.
ضرورت بازطراحی و یا ساماندهی ورودی‌های شهر قم یکی از موضوعات و دغدغه‌های همیشگی مردم ، مسئولین و علمای شهر قم بوده است که اوج این بحث‌ها در سال ۱۳۹۸ پیگیری شد به‌طوری‌که آیت‌الله سید محمد سعیدی در یکی از نشست‌های شورای فرهنگ عمومی استان قم در ۱۹ آبان سال ۹۸ از وضعیت ورودی‌های قم انتقاد کرد و این ورودی‌های را نامطلوب خواند و گفت : با توجه به اینکه ورودی‌های هر شهر بیشتر مورد توجه مسافران قرار می‌گیرد ساماندهی ورودی‌های قم باید در دستور کار مسئولان قمی باشد و در سال‌های اخیر رهبر معظم انقلاب نگرانی‌هایی از تغییر چهره معنوی قم داشتند و باید تمام برنامه‌های فرهنگی، اقتصادی و عمرانی قم متناسب با شان و جایگاه این استان به‌عنوان حرم اهل‌بیت تنظیم و جهت داده شود.
انتقاد امام‌جمعه شهر قم سبب شد، از استاندار وقت قم بهرام سرمست، شورای اسلامی شهر قم و تا نمایندگان استان قم در مجلس شورای اسلامی نسبت به ساماندهی ورودی‌های شهر قم واکنش نشان دهند و بر ضرورت آن تأکید کنند که برآیند ورود مسئولین به موضوع و مصوبات شورای فرهنگ عمومی استان قم و کمیته‌های مربوطه باعث شد بخشی از امور به مربوطه به عهده شهرداری قم گذاشته شود و در آن سال شاهد تغییراتی حداقلی در برخی از ورودی‌های شهر باشیم و به بخشی از دغدغه‌های فرهنگی مردم پاسخ داده شود.
این موضوع به دلایل مختلفی طی سال‌های گذشته به نتیجه مطلوب نرسید و همین امر سبب شد تا مسئولین استان به تناسب جایگاه و دغدغه‌ها و مطالبات جامعه فرهنگی قم به این موضوع مجدداً ورود کنند و بر ضرورت آن تأکید کنند.
ورود استاندار جدید قم به دغدغه خاک خورده
سیدمحمد آقامیری استاندار جدید قم به فاصله ۱۰روز از زمان انتصابش به موضوع ساماندهی ورودی‌های شهر ورود کرد و هشتم شهریورماه و در آئین آغاز عملیات اجرایی ۱۷۰ پروژه بزرگ شهری قم ، بر ضرورت رسیدگی به ورودی‌های شهر قم به‌منظور شکوفا کردن هویت این شهر تأکید کرد.
استاندار قم با اشاره به اینکه باید به ورودی‌های شهر توجه ویژه شود، افزود: شهر مقدس قم آدابی دارد که باید تمام زائرین بدانند که به شهر مقدس قم وارد شده و آداب این شهر را باید رعایت کنند.
تأکید استاندار قم ، دومینویی شد تا توجه‌ها بعد از چندین سال وقفه دوباره به بحث ساماندهی ورودی‌های شهر برگرد و اعضای شورای شهر و مسئولین حوزه شهری نسبت به این تأکید استاندار ، دیدگاه‌ها و اقدامات صورت گرفته را بیان کنند .
انتقاد عضو شورای شهر از اکران انبوه تابلوهای تبلیغاتی در ورودی‌های قم
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر قم نیز در این رابطه با اشاره به اینکه در ورودی‌های شهر قم هیچ نشانی از المان‌های هویتی شهر وجود ندارد و این موضوع نقصی برای شهر قم است، گفت: ساماندهی ورودهای شهر قم از مطالبات مردمی است و باید اکران انبوه این تابلوها که بیشتر آن تبلیغاتی است متوقف شود. متأسفانه در ورودی‌های شهر قم هیچ نشانی از المان‌های هویتی شهر وجود ندارد و این موضوع نقصی برای شهر قم است.
وی دغدغه حوزه فرهنگی در ساماندهی ورودی‌های شهر قم را یادآور شد و بیان کرد: دغدغه ساماندهی ورودی‌های شهر قم بر اساس هویت انقلابی اسلامی شهر قم دغدغه درست و به‌جایی است و باید به آن پاسخ داده شود.
لزوم ساماندهی همزمان ۷ ورودی شهر قم
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی شهر قم با تأکید بر لزوم ساماندهی ۷ ورودی شهر قم به‌صورت هم‌زمان گفت: هفت ورودی شهر قم باید با یک نگاه و به‌صورت طرح‌های خلاقانه طراحی شود تا هویت فرهنگی شهر قم، حفظ و به‌درستی معرفی‌شده و پیوستگی طرح‌ها نیز بایستی لحاظ شود.
وی ادامه داد: ساماندهی یک ورودی به‌تنهایی و به‌صورت جزیره‌ای پیوستگی فکری و هویتی ورودی‌ها را نمی‌تواند حفظ نماید و برای تحقق این طرح ضروری است همه ارگان‌ها و دستگاه‌ها به میدان بیایند.
بهسازی میدان ۷۲ تن در حال انجام است / بخش مهمی خارج از وظایف شهرداری است
مدیر منطقه سه شهرداری قم در همین رابطه گفت: ساماندهی مبادی ورودی و عوارضی قم-تهران اقدامی بین دستگاهی است و در این مبادی شهرداری با اجرای پروژه‌های مختلف مانند بوستان ولایت، بوستان فدک، رستوران آبشار، شهربازی فدک و... تلاش‌های زیادی انجام داده ولی بخش مهمی خارج از وظایف شهرداری است.
وی جمع‌آوری کانکس‌ها، نورپردازی، نصب پرچم مرتفع در میدان شهدای ۷۲ تن را از اقدامات اخیر این منطقه برشمرد و گفت: پیمانکار پروژه بهسازی جلوی پایانه مسافربری شهدای ۷۲ تن مشخص‌شده که به‌محض ابلاغ پیمان، عملیات اجرایی آن آغاز می‌شود.
ساماندهی ورودی به قم از سمت تهران در اولویت نخست است
معاون محیط‌زیست و خدمات شهری شهرداری قم در همین رابطه افزود: با تأکیدات استاندار و شهردار و پیگیری در سطح معاونت‌ها، ساماندهی ورودی‌های شهر قم در دستور کار قرار گرفته است که اولویت نخست آن ساماندهی ورودی از سمت تهران به این شهر است.
مهدی اصفهانیان مقدم با بیان اینکه شهر قم دارای هفت ورودی بوده که تقریباً از یک دهه گذشته مطالعات و به فراخور ساماندهی آن‌ها در دستور کار بوده و انجام‌شده است، ابراز کرد: ساماندهی ورودی شهر قم از سمت تهران تا عوارضی کاشان و ورودی گرمسار نیاز به ساماندهی ویژه داشته که در دستور کار قرار گرفته است.
وی نخستین اولویت در این ساماندهی را طبق پیگیری مراجع بالادستی، اقدامات کوتاه‌مدت، هویت‌ساز، سیما و منظر و سریع الاجرا دانست و ادامه داد: در این ساماندهی توجه به حسن معنوی و ایجاد هویت شهری مورد توجه قرار گرفته است.
اجرای ساماندهی فضای سبز از عوارضی تهران تا ابتدای آزادراه امیرکبیر از ماه آینده
مدیرعامل سازمان سیما و منظر و فضای سبز شهرداری قم گفت: ساماندهی فضای سبز از عوارضی تهران تا ابتدای آزادراه امیرکبیر در ماه‌های آینده اجرا می‌شود.
پیام جوادیان با اشاره به برگزاری چندین جلسه برای تدوین نقشه راهی برای ساماندهی مبادی ورودی شهر اظهار داشت: اولویت‌بندی این کارها معطوف به محدوده شهر صورت گرفته است.
وی نخستین اولویت سازمان سیما و منظر و فضای سبز را ساماندهی عوارضی قم-تهران دانست و افزود: این محور به علت تردد بالا، فرصتی برای اجرای اقدامات معماری، جداره سازی، پوسته سازی و نورپردازی است و برای ایجاد حسن و حال مناسب برای ورود به شهر نیاز به اجرای سردربی هویت‌ساز در این عوارضی هستیم.
وی ادامه داد: غیر از عوارضی قم-تهران، می‌توان برای دیگر ورودی‌های شهر نیز این سردرهای مناسب، هویتی و المانی را با موضوعات مشخص طراحی و اجرا کرد.
وی با تأکید بر اینکه پوشش ۷۰ درصدی فضای سبز عوارضی تهران تا عوارضی کاشان انجام‌شده است، ادامه داد: ۳۰ المان ازجمله نورپردازی از عوارضی تا میدان شهدای ۷۲ تن اجرایی شده است و به‌زودی ۱۰ المان دیگر که بیشتر سان لایت و نوری بوده نیز نصب می‌شود.
وظایف شهرداری و دیگر دستگاه‌ها در ساماندهی ورودی‌های قم مشخص شود
معاون فنی و عمرانی شهرداری قم نیز با تأکید بر اهمیت تفکیک وظایف شهرداری و دیگر دستگاه‌ها برای ساماندهی ورودی‌های شهر گفت: آنچه که تاکنون در اختیار شهرداری بوده انجام‌شده و خارج از محدوده‌ها باید تعیین تکلیف شود.
عباس حلوایی زاده با تأکید بر اهمیت تفکیک وظایف شهرداری و دیگر دستگاه‌ها برای ساماندهی ورودی‌های شهر ابراز کرد: آنچه که تاکنون در اختیار شهرداری بوده اعم از احداث فضای سبز، اقدامات عمرانی، فضاسازی و... انجام‌شده و خارج از محدوده‌ها باید تعیین تکلیف شود.
معاون فنی و عمرانی شهرداری قم ادامه داد: در مبادی ورودی‌ها اعم از تهران، کاشان و خداکرم، منطقه سه در سال‌های گذشته تلاش‌های زیادی انجام داده و بودجه‌های مشخص و پروژه‌های مختلفی نیز اجرایی شده است.
طرح جامع ورودی‌های شهر قم تدوین شده‌است
معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم از تدوین طرح‌های مطالعاتی و طرح جامع برای ساماندهی ورودی‌های شهر قم خبر داد و گفت : مطالعات دو محور طی چند ماه گذشته به اتمام رسیده است، ورودی سمت جعفریه دارای مصوبه شورای برنامه‌ریزی استان بوده و طی سال‌های گذشته انجام شده‌است.
مجید متین فر با تأکید بر اینکه چندین تقاطع غیرهمسطح برای این ورودی‌ها توسط مشاور پیش‌بینی‌شده است، خاطرنشان کرد: در این ساماندهی‌ها توجه به هویت‌بخشی شهر قم مورد توجه قرار گرفته‌است.
مشکلات و دلایل تأخیر در عدم ساماندهی ورودی‌های شهر
۱. ناهماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی
حسین طلایی نائب رئیس شورای اسلامی شهر قم، در این رابطه معتقد است با وجود آنکه در گذشته طرح‌های مطالعاتی مدیریت شهری وجود داشته و ساماندهی هفت ورودی شهر در گذشته نیز مطرح بوده است، اما : مسئله‌ای که تحقق این طرح‌ها را با مشکل مواجه ساخته است، عدم هماهنگی بین دستگاه‌های متولی است.
در همین رابطه مجید اخوان رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه شورای اسلامی شهر قم در مصاحبه‌ای گفته است : ساماندهی ورودهای شهر قم از سال‌ها پیش مطرح بوده اما ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی به‌درستی ورود نمی‌کنند و برای ساماندهی ورودی‌های شهر قم نیاز به هم‌افزایی و ورود همه دستگاه‌ها و ارگان‌های استان داریم و مدیریت شهری به‌تنهایی نمی‌تواند کاری انجام دهد.
۲. ساماندهی نیازمند متولی واحد است
به نظر برخی از اعضای شورای شهر و مدیران شهرداری، ساماندهی ورودی‌های شهر قم، نیازمند متولی واحد است کار به‌صورت جزیره‌ای جلو نمی‌رود و چون شهرداری قم توانایی اجرایی لازم را دارد و علاوه بر آن اکثر مردم این موضوع را از شهرداری مطالبه می‌کنند، بهتر است که اختیارات لازم را از سوی استان به شهرداری قم سپرده شود.
در همین رابطه محسن محرری رئیس شورای اسلامی شهر قم در مصاحبه‌ای مطبوعاتی از شهرداری خواست از مطالبه استاندار قم برای ساماندهی ورودی‌های شهر در کسب مجوزها استفاده کند و عنوان کرد: باید برای شروع کار ساماندهی ورودها استان ورود کرده و استان مجوزهای لازم را برای شهرداری صادر کند.
همچنین رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر قم با نگاه به مسئله تابلوهای تبلیغاتی نزدیک به ورودهای شهر در گفت‌وگوی عنوان داشت: ساماندهی ۱۷ کیلومتر از عوارضی تهران تا کاشان کاری بزرگ و زمان‌بری است و در گام نخست تابلوها با المان‌های فرهنگی و هویتی اکران شود و در این مسیر هیچ تابلوی تبلیغاتی نباید اکران شود و تمام تابلوها در اختیار شهرداری قرار گیرد زیرا این تابلوها زیبنده شهر قم نیست.
دو آفتی که می‌تواند مطالبه ساماندهی ورودی‌های شهر را کند یا کم اثر کند
۱. توجه بیش از اندازه به اقدامات روبنایی، تبلیغاتی و کوتاه‌مدت :
به نظر کارشناسان این حوزه اگر در ساماندهی ورودی‌های شهر صرفاً به ایجاد المان‌های موقت یا نصب سازه اکتفا کنیم، به هدف مطلوب نخواهیم رسید چراکه وجود فضاهای شهری بلاتکلیف، آشفتگی‌های ترافیکی و پروژه‌های نیمه‌تمام متعدد مانع از اثرگذاری کامل این المان‌ها خواهد شد.
۲. متولی واحد احتمال روزمرگی در کار را افزایش می‌دهد
تجربه در استان قم نشان داده است که مهم‌ترین دغدغه‌ها، وقتی فقط یک دستگاه متولی آن باشد و سازمان‌های دخیل و یا ذی‌نفع در ساخت آن مشارکت نداشته باشند دچار روزمرگی و عدم خلاقیت می‌شود.
اتفاقی که به دلایل مختلف امکان دارد شهرداری قم نیز به آن مبتلا شود و نباید به صرف مشخص شدن متولی اجرا، سازمان‌ها اجرایی و نهادهای فرهنگی مشارکت خود را در این پروژه هویت‌ساز قم کاهش دهند.

انتهای خبر/